Gwaith yn dechrau ar gynllun peilot tyfu llysiau 36 erw

7 Gorffennaf 2025

Mae ffermwyr wedi dechrau gweithio ar dri llain newydd ger y Drenewydd i brofi a ellir defnyddio tir Powys i dyfu ffrwythau a llysiau yn amaethyddol ar raddfa fasnachol.

Rhyngddynt maent yn gweithio 36 erw o dir sy'n eiddo i Gyngor Sir Powys yn Sarn. Bydd yn cael ei ddefnyddio i gyflenwi cynnyrch i farchnadoedd lleol, ysgolion yng Nghymru ac o bosibl mewn dinasoedd cyfagos fel Birmingham yn y dyfodol.

Dewiswyd yr ymgeiswyr llwyddiannus, sydd i gyd yn dod o Bowys neu'r ardaloedd ar y ffin gyfagos, yn seiliedig ar eu cynlluniau busnes a'u profiad tyfu blaenorol.

Bydd y ffermwyr yn cydweithio i ddarparu cynllun bocsys llysiau lleol, yn ogystal â datblygu mentrau unigol. Mae'r cynlluniau'n cynnwys gwerthu llysiau organig i gyfanwerthwyr a chnydau salad i gaffis a bwytai lleol, cyflenwi hadau i Hwb Hadau Cymru, gwerthu eginblanhigion llysiau, perlysiau a choed, ynghyd â ffrwythau ac wyau, cynnig cyrsiau adeiladu cychod gwenyn a pharatoi bwyd, a gwerthu kimchis, siytni a bwydydd parod eraill mewn marchnadoedd lleol.

Mae'r ffermwyr hefyd yn bwriadu ymgorffori amaeth-goedwigaeth a nifer fach o dda byw, ynghyd â chynhyrchu naddion pren a bio-olosg, i gynyddu iechyd a ffrwythlondeb y pridd, rheoli plâu a chreu system fwy dolen gaeedig, gydag ychydig iawn o angen, neu dim angen, am fewnbynnau allanol fel compost a gwrteithiau.

Mae'r prosiect yn cael ei gyflawni gan Bartneriaeth Ffermydd y Dyfodol sy'n cynnwys Cynghorau Sir Powys a Sir Gâr, Ein Bwyd 1200 a Ffermydd a Gerddi Cymdeithasol.

Mae'r safle yn cynnwys tri chartref dros dro, a gafodd caniatâd cynllunio o dan ganllawiau newydd a gyhoeddwyd y llynedd gan Gyngor Sir Powys. Mae'r canllawiau'n cefnogi gosod anheddau dros dro fel rhan o fentrau garddwriaethol ar raddfa fach.

Dywedodd y Cynghorydd Jake Berriman, Arweinydd Cyngor Sir Powys, "Mae'r gwaith yn Sarn yn gynllun peilot, y gobeithiwn y gellir ei efelychu ledled y sir ar dir sy'n eiddo i'r cyngor a chan unigolion preifat, fel rhan o raglen lawer mwy. Rydym am weld mwy o'r ffrwythau a'r llysiau rydym yn eu bwyta yn cael eu tyfu yma ym Mhowys, fel y gallwn leihau ein milltiroedd bwyd, gwella ein diogelwch bwyd a thrwy hynny greu cymunedau ffermio mwy gwydn a chreu mwy o swyddi.

"Rydym eisoes yn wych am ffermio da byw a llaeth ym Mhowys, ond gallem hefyd ddyfod i fod yn wych am dyfu llysiau a grawn yma hefyd."

Darparwyd cyllid gan Lywodraeth Cymru (£270,000) trwy ei Rhaglen Gydweithredu ar Asedau, Llywodraeth y DU (£341,000) trwy ei Chronfa Ffyniant Gyffredin a Chronfa Dreftadaeth y Loteri Genedlaethol (£20,000) trwy ei Chronfa Cyfalaf Lleoedd Lleol ar gyfer Natur.

Dywedodd cyfarwyddwr Ein Bwyd 1200, Duncan Fisher: "Mae garddwriaeth amaeth-ecolegol yn cynhyrchu swm sylweddol o fwyd ar ardal gymharol fach o dir. Ond hyd yn hyn, y rhwystr mawr fu'r diffyg tai i'r ffermwyr, sydd angen bod ar y safle'n llawn amser. Gyda canllawiau cynllunio newydd y cyngor ar waith, y cam nesaf ym Mhowys yw cynyddu hyn, gyda mwy o dir a mwy o dai, i agor llawer mwy o gyfleoedd i newydd-ddyfodiaid talentog i ffermio."

Ychwanegodd Rheolwr ar y Cyd Ffermydd a Gerddi Cymdeithasol Cymru, Alison Sheffield: "Fel sefydliad sydd wedi bod yn cefnogi cymunedau i ffermio, garddio a thyfu gyda'i gilydd ers dros 40 mlynedd, mae wedi bod yn gyffrous i ni gymryd rhan arweiniol yn y cynllun peilot hwn. Rydyn ni'n gwybod bod angen tyfu mwy o lysiau yn ein gwlad i ddiwallu ein hanghenion maethol ac mae agor fyny mwy o dir ar gyfer cyfleoedd i bobl leol yn hanfodol i'n helpu ni ar y daith hon."

Mae'r ffermwyr newydd yn cael eu cefnogi gan Cultivate, Llwybrau at Ffermio, Mentera, Lantra a Chyswllt Ffermio.

Aelodau Partneriaeth Ffermydd y Dyfodol yw Ffermydd a Gerddi Cymdeithasol, Ein Bwyd 1200, Bwyd Powys, Asedau a Rennir, Cynghrair Gweithwyr Tir, Cultivate, Rhwydwaith Ffermio sy'n Gyfeillgar i Natur, Lantra, Coleg y Mynydd Du, Cwmni Cydweithredol Tir Ecolegol, Eco Dyfi a Chonsortiwm Gwlad.

Rhagor o wybodaeth am brosiect Ffermydd Sarn: https://einbwyd1200.cymru/rydym-yn-adeiladu-tair-fferm-amaethecolego-newydd-yn-sarn-powys/

LLUN: Y ffermwyr newydd sy'n gweithio ar y tir yn Sarn, dros dair llain, fel rhan o'r prosiect.