Creu cynefin gwlypdiroedd newydd i hybu planhigion prin ar Gamlas Trefaldwyn

30 Rhagfyr 2025

Bydd planhigion dyfrol prin yn cael lle i ffynnu ar hyd Camlas Trefaldwyn mewn cynefin gwlypdiroedd newydd yn y Wern ym Mhowys ar ôl iddo gael ei agor mewn seremoni gan yr Aelod Seneddol dros Sir Drefaldwyn a Glyndŵr, Steve Witherden.

Mae Glandŵr Cymru, Yr Ymddiriedolaeth Camlas ac Afonydd yng Nghymru, wedi creu'r ardal gadwraeth newydd, ychydig oddi ar yr A483 ger Lôn Coppice, fel rhan o'r gwaith i adfer y gamlas, gyda chefnogaeth llywodraeth y DU, gan weithio mewn partneriaeth â Chyngor Sir Powys a chymorth Partneriaeth Camlas Trefaldwyn.

Mae'r gamlas yn cael ei chydnabod fel Ardal Cadwraeth Arbennig a Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig oherwydd ei bywyd planhigion prin. Mae'r gronfa newydd yn cynnwys pwll 1.5 metr o ddyfnder, wedi'i gysylltu â'r gamlas, a fydd yn cynnwys planhigion dyfr-lyfiad, rhywogaethau o blanhigion dyfrol a warchodir a geir yn yr ardal, a hefyd potamogeton, dyfrllys sydd o fudd i fywyd gwyllt. Mae'n un o ddau safle sy'n cael eu cynnig ar hyd y gamlas i ddarparu'r amgylchedd sy'n ofynnol ar gyfer planhigion prin, a chynefin gwerthfawr ar gyfer rhywogaethau a bywyd gwyllt eraill fel blodau gwyllt ac adar.

Dywedodd Richard Harrison, prif reolwr prosiect Glandŵr Cymru: "Mae'r lle arbennig hwn ar gyfer natur wrth ymyl Camlas Trefaldwyn yn creu ardal newydd o gynefin gwlypdiroedd a fydd yn helpu i hybu bywyd dyfrol lleol, yn enwedig y planhigion dŵr gwarchodedig. Mae cwblhau'r pwll yn garreg filltir bwysig, sy'n rhan o sicrhau y bydd y bywyd gwyllt y mae'r gamlas yn ei gefnogi yma am genedlaethau i ddod."

Cynhaliwyd seremoni ddydd Gwener 12 Rhagfyr i nodi cwblhau'r prosiect gyda Steve Witherden AS yn plannu coeden wrth i gyfarwyddwr rhanbarthol Glandŵr Cymru, Ben Cottam, cadeirydd Partneriaeth Camlas Trefaldwyn, John Dodwell, a gwesteion eraill a gwirfoddolwyr Glandŵr Cymru yn ymuno â nhw i ddathlu.

Dywedodd Steve Witherden AS: "Roedd yn anrhydedd cael mynychu agoriad y warchodfa gwlypdiroedd newydd yn y Wern yr wythnos ddiwethaf. Nodais yr achlysur drwy blannu coeden afalau - symbol y bydd y camau a gymerwn heddiw i ddiogelu bywyd gwyllt yn golygu y gall cenedlaethau'r dyfodol barhau i elwa ar fyd naturiol ffyniannus."

Dywedodd y Cynghorydd Glyn Preston, Aelod Cabinet Cyngor Sir Powys dros Bowys Fwy Llewyrchus: "Mae trigolion wedi dweud wrthym fod gwelliannau ecolegol yn rhan bwysig o Brosiect Adfer Camlas Trefaldwyn a ariennir gan Lywodraeth y DU, felly mae'n wych gweld bod y gwaith hwn ar gynefin gwlypdiroedd newydd wrth ochr y ddyfrffordd wedi'i gwblhau. Bydd cael lle ychwanegol i blannu planhigion dŵr yn ei helpu, a phlanhigion dyfrol prin eraill, i oroesi a ffynnu yn y rhan hon o ogledd-ddwyrain Powys."

Mae creu'r cynefinoedd gwlypdiroedd hyn yn rhan o'r gwaith o adfer Camlas Trefaldwyn yn y tymor hir. Bydd y gwaith adfer yn galluogi traffig cychod i ailddechrau a chyrraedd Y Trallwng, gan hyrwyddo twf economaidd drwy gynyddu nifer yr ymwelwyr â'r ardal.

Dechreuodd y gwaith ar y cynefin newydd ym mis Mai ac fe'i cyflawnwyd gan gontractwyr Kier. Fel rhan o'r gwaith, cadwyd rhywfaint o'r deunydd a oedd yna'n barod ar safle i helpu i adeiladu'r byndiau i gartrefu cynefin coetir newydd a gwella'r cynnydd net cyffredin ar gyfer bioamrywiaeth ar y safle.

Dywedodd Eddie Quinn, rheolwr gyfarwyddwr Kier Natural Resources, Nuclear & Networks: "Mae wedi bod yn wych i'n tîm allu dod â'u harbenigedd a'u profiad yn y maes peirianneg gan greu cynefinoedd gwlypdiroedd hanfodol i wella'r amgylchedd yn y Wern. Rydym i gyd yn edrych ymlaen at weld natur yn ffynnu a chymunedau'n elwa o'r cynllun cadwraeth arbennig hwn."

Ychwanegodd John Dodwell, cadeirydd Partneriaeth Camlas Trefaldwyn: "Mae'n wych gweld y prosiect cyntaf hwn yn cael ei gwblhau er mwyn symud ymlaen ag adfer y Gamlas yn yr ardal hon. Bydd yn daith hir i gwblhau'r dasg o ailgysylltu'r 13 milltir sydd eisoes wedi'i adfer o gwmpas Y Trallwng i'r rhwydwaith dyfrffyrdd cenedlaethol ond rydym yn gweithio arno."

Mae creu Pwll y Wern ar waith wrth i waith barhau ar adeiladu pont ffordd newydd ar draws y gamlas yn Lôn Carreghofa, ger Llanymynech.

Fel cynefin gwlypdiroedd sy'n werthfawr i fywyd gwyllt, mae Glandŵr Cymru yn cynghori pobl y gallant weld y pwll o lwybr tynnu'r gamlas. Mae parcio ar gael yng ngwarchodfa Pyllau Clai y Wern gerllaw lle gallwch barcio am ddim a cherdded ar hyd y llwybr tynnu i'r safle.

Mae'r gwaith o adfer Camlas Trefaldwyn wedi cynnwys degawdau o waith gan wirfoddolwyr a phartneriaid. Mae Glandŵr Cymru yn gweithio mewn partneriaeth â Chyngor Sir Powys gyda chymorth Partneriaeth Camlas Trefaldwyn, i gyflawni'r gwaith adfer.

I ddarganfod mwy am y gwaith adfer, o Lanymynech i'r Maerdy, ewch i wefan yr Ymddiriedolaeth y Gamlas ac Afonydd.

Llun: John Dodwell (chwith), Steve Witherden AS (canol) a Ben Cottam yn agoriad Pwll y Wern.