Mynd i'r afael â feirysau a gludir yn y gwaed un Cynnig ar y tro

3 Tachwedd 2025

Mae menter iechyd ysbrydoledig dan arweiniad y gymuned wedi grymuso chwaraewyr o glwb rygbi yn ne Powys i fod yn gyfrifol am eu llesiant tra'n herio stigma a sbarduno sgyrsiau ynghylch feirysau a gludir yn y gwaed.

Ymunodd Tîm Diogelu Iechyd Powys, sy'n cynnwys staff o Gyngor Sir Powys a Bwrdd Iechyd Addysgu Powys, â Chlwb Rygbi Ystradgynlais i gynnal noson gymunedol i brofi am feirws a gludir yn y gwaed (BBV).

Roedd y digwyddiad, a gynhaliwyd yng nghlwb y Clwb Rygbi Ystradgynlais, yn croesawu chwaraewyr i amgylchedd hamddenol a di-stigma lle cynigwyd profion cyfrinachol am ddim iddynt ar gyfer HIV, Hepatitis B, a Hepatitis C.

Roedd y rhai a oedd yn bresennol hefyd yn gallu siarad â gweithwyr iechyd proffesiynol hyfforddedig a derbyn gwybodaeth am wasanaethau atal, triniaeth a chymorth.

Mae'r fenter hon yn adlewyrchu ymrwymiad parhaus Tîm Diogelu Iechyd Powys i ddiogelu iechyd y cyhoedd drwy gamau rhagweithiol a arweinir gan y gymuned - gan ganolbwyntio ar atal, ymyrraeth gynnar ac ymgysylltiad ystyrlon.

Yn aml, nid yw feirysau a gludir yn y gwaed yn dangos unrhyw symptomau am flynyddoedd lawer, sy'n golygu y gallai llawer o bobl fod yn anymwybodol eu bod wedi'u heintio. Os na chaiff y feirysau hyn eu trin, gall arwain at gymhlethdodau iechyd difrifol, ond gyda diagnosis cynnar a thriniaethau modern, gall pobl fyw bywydau hir, iach ac atal eu trosglwyddo ymlaen.

Fel rhan o ymrwymiad byd-eang i ddileu trosglwyddiadau HIV newydd, lleihau stigma a gwella canlyniadau iechyd i bobl sy'n byw gyda feirysau a gludir yn y gwaed, mae Powys wedi dod yn Sir Llwybr Cyflym yn swyddogol, gan gryfhau ei hymroddiad i atal, profi'n gynnar, a mynediad teg at ofal.  Mae gweithio gyda'r gymuned leol i dreialu mentrau profi arloesol yn dangos bod modd cyflawni unrhyw beth.

Dywedodd y Cynghorydd Richard Church, Aelod Cabinet Cyngor Sir Powys ar gyfer Gwasanaethau Cyfreithiol a Rheoleiddio, a Chadeirydd Grŵp Llywio Llwybr Cyflym Powys: "Dyma iechyd y cyhoedd ar ei orau - yn hygyrch, wedi'i ysgogi gan y gymuned, ac yn canolbwyntio ar atal.

"Drwy gydweithio â sefydliadau lleol y gellir ymddiried ynddynt fel Clwb Rygbi Ystradgynlais, roeddem yn gallu cysylltu â phobl nad ydynt fel arfer yn ymgysylltu â gwasanaethau iechyd traddodiadol. Mae'n fodel rydym yn awyddus i'w efelychu ledled Powys."

Dywedodd Mererid Bowley, Cyfarwyddwr Gweithredol Iechyd Cyhoeddus Bwrdd Iechyd Addysgu Powys: "Mae'r fenter yn rhan o ymgyrch iechyd y cyhoedd ehangach sy'n ceisio codi ymwybyddiaeth o BBVs fel Hepatitis B, Hepatitis C, a HIV ac annog profion ymhlith grwpiau a all fod mewn perygl. Mae cyfraniad y clwb rygbi yn amlygu pwysigrwydd partneriaethau cymunedol y gellir ymddiried ynddynt wrth fynd i'r afael â stigma a hyrwyddo llesiant.

"Mae'r cydweithio hwn yn enghraifft wych o sut y gall chwaraeon ac iechyd y cyhoedd ddod at ei gilydd i ddiogelu a grymuso cymunedau. Mae'r chwaraewyr wedi dangos arweinyddiaeth go iawn drwy gamu ymlaen i gael prawf a siarad yn agored amdano. Mae eu dewrder i gael prawf yn anfon neges gref: mae gofalu am eich iechyd yn bwysig - nid yn unig i chi, ond i'ch teulu hefyd."

Wrth rannu eu balchder wrth gefnogi'r fenter, dywedodd Martin Donnelly o Glwb Rygbi Ystradgynlais: "Roeddem wrth ein boddau'n croesawu Tîm Diogelu Iechyd Powys i'n clwb. Eglurodd y nyrsys i'n chwaraewyr y cynnydd mewn feirysau a gludir yn y gwaed yn y gymuned.

"Roedd y chwaraewyr yn falch o gymryd rhan mewn rhaglen sgrinio gyfrinachol drwy brawf pigiad bys. Defnyddir y sampl fach iawn hon i nodi a thrin heintiau segur cyn iddynt waethygu i bryderon iechyd difrifol.

"Rydym yn falch o fod wedi cydweithio â Thîm Diogelu Iechyd Powys ar y fenter bwysig hon."

Mae'r Cydwasanaeth Diogelu Iechyd bellach yn gwahodd clybiau chwaraeon a sefydliadau cymunedol ledled Powys i gynnal digwyddiadau tebyg. Cefnogir y sesiynau hyn yn llawn gan staff hyfforddedig, gyda'r holl offer a deunyddiau'n cael eu darparu.

I fynegi diddordeb neu i gael gwybod mwy, cysylltwch â healthprotection@powys.gov.uk